نماز، دستگاه حراست انسان از فحشا و منکر

انسان گاهي می خواهد عملی را انجام دهد ولی در برابر قدرت ها، ترس و وحشت او را فرا گرفته و از تعلقات نمي تواند رها شود، در نتیجه از «لاَتَعبُدُونَ اِلاَّ الله» غافل می شود. این جا او به نيروی باز دارنده ی دیگری که کارش «تَنهَي عَنِ الفَحشَاءَ وَ المُنكَر» و ایستادگی در برابر قدرت هاست نیاز دارد. قرآن به کسانی که برای عمل صالح نیازمند قدرت و وسیله هستند می گوید که نماز را جایگاه شارژ و تقویت خود قرار دهند. يعني با اقامه ی نماز حقیقی؛ نمازي كه خدا دستور رکوع و سجود و قیام و مطالب آن را داده است و چیزی از آن را به اختراع انسان نگذاشته، خود را شارژ کنند و جان و قلب و فطرت و ايمانشان را حيات مجدد بخشند، زیرا چنین نمازی که كلام خداست می تواند قلب را شفا داده و بيماري های آن را برطرف كند.

سازمان های دولتی دایره ای بنام حراست دارند که نقش آن نظارت بر حسن اجرای وظایف ابوابجمعی دارد. نماز هم به منزله ی دستگاه حراست در انسان است. این دستگاه نظارت مي كند تا مسایل مو به مو اجرا شود و هر وقت خطايي مخالف با «لاتعبدون الا الله» از نمازگزار سر زد به او تذکر دهد. مؤمن وقتی که غيبت می کند، اگر ساعت بگذارید می بینید بعد از مدتی می آید و حلال بودي مي طلبد، آیا همين طوري این کار را انجام می دهد؟ خیر! نماز اين تذکر را می دهد و ممکن است خودش هم نداند. ندامت ها و احساس الم وجدایي برای جبران قضایا، همه از اين دستگاه است. شما می توانید این را در وجود خودتان هم آزمایش کنید. اگر40 روز نماز را با دقت و آداب بخوانید، حالي در شما پيدا مي شود که قلم برمي داريد و می خواهید بدانید که به چه كساني بدهكارید تا ادا کنید؟ چه حق الناس هايي به گردن دارید؟ چه اصلاحاتی باید در رفتار خود بدهید؟ مي گوييد شايد زنده نماندم و این ها به گردنم ماند!

مرحوم برادرم جایی در صحبت و در ذيل اين مطلب كه انسان روي چه چيز بايد كار كند، نكته ی بسيار ظريفي را متنبه شدند. ایشان گفت: "انسان چه وقت بفهمد عملي را كه انجام داده و آن چه درباره خود مي انديشد صحيح است؟ مثالی که زدند این بود که وقتي انسان به زيارت حضرت رضا عليه السلام می رود گاهي عادي زيارت می کند و بعضی اوقات در اثر زيارت منقلب شده، از شوق گریه می نماید. زیارت اخیر حال دیگری در زایر ایجاد کرده باعث می شود که انسان نقص ها و ضعف هايش را بهتر بشناسد. در توضیح مطب ايشان مثالی می زدند و می گفتند گاهی انسان در جاي تاريكي نشسته و از اطرافش خبر ندارد. ناگاه چراغی روشن مي شود و اطراف خود را پر از مار و عقرب می یابد! وحشت او را فرا گرفته و از این که با این ها مأنوس بوده ناراحت می شود. ائمه ی ما کسی را که زحمت كشيده و پول خرج كرده و با يك اميد به آنان ملتجی شده، مایوس نمی کنند. آنان نوري در درون او می اندازند تا به سبب آن عيوب خود را بهتر بشناسد.

گاهی فرد در زندگی خدمات و خوبی هایی را که انجام داده از خودش می بيند، در حالی که اين ها تصورات نفس است و هيچ كدام ملاك نيست. چرا؟ چون ممکن است شيطان تابلویی از خوبي هاي او را به عنوان مسكّن پيش او گذاشته باشد تا او را خيره نموده از فكر اصلاح خویش غافل کند. بنابراین انسان نمی تواند روی خوبی های خود حساب باز کند اما وقتي انسان عيوب خودش را بیابد، آن لحظه ی نور است که توفیق اولیای خدا شامل او شده است"

گاهی بعضی از حرم ائمه عليهم السلام تلفن مي زنند که فلاني ما را حلال كن! چرا او وقتی که در شهر خودش بود تلفن نکرد و چنین درخواستی نداشت؟ چون اين او نبود، ولی آن جا عوض شده است! یا گاهي زایر آن جا وصيت نامه می نویسد! یا بعضی افراد که چندین بار به زيارت رفته و برگشته اند، به اين نتيجه می رسند كه نزديك امام چيز ديگري هستند و وقتی برمی گردند يادشان مي رود! یا گاهي بعضی تصمیم می گیرند بروند و مقیم شوند. فلسفه اين كه عده اي مجاور قبور ائمه عليهم السلام مي شوند بر همین اساس است.

جنین کارهایی به خاطر این است که ائمه عين نمازند و نماز عين آن هاست. اگر انسان آن ها و نماز را بشناسد، می فهمد که هر دو توجه به خداست. در زیارت جامعه می گوییم « مَن اِعتَصَمَ بِكُم فَقَدِ اعتَصَمَ بِاللهِ»:"هركس به شما چنگ زند به خدا چنگ زده است" نماز و زیارت يك نوع توجه الي الله هستند و نماز با اين توجه در سازمان وجودی انسان، اداره ی حراست می شود.

کسی نمی تواند بگوید که انسان هم از راه ولایت و هم منهای آن می تواند به بهشت رود. به عبارت دیگر يكي از راه ولايت و محبت به اهل بيت و دیگری از راه منهای ولایت ولی با نماز خواندن و روزه گرفتن و عمل به رساله به بهشت می رود. اين اشتباهی است که بعضی مرتکب می شوند و علتش این است که هر دو را در عرض هم می بینند، درحالی که ولایت و نماز در طول يكديگرند. گاهي ممكن است فرد بعد از انجام اعمال صالح زیاد، ولايت ائمه پیدا کند. گاهي هم ممکن است فرد خدمتی انجام دهد و به سبب همان مورد توجه ائمه قرار گیرد؛ مثلاٌ به يتيمي رسيدگي کند یا در جايي كه همه كتمان شهادت می كنند او حق را شهادت دهد یا در مقابل زورگو بايستد. طيّب حاج رضایی از چاقوكش هاي سبزه ميدان اصفهان بود. در جريان 15 خرداد او را گرفتند و به او گفتند اعلام کند که از امام خمینی برای تظاهرات پول گرفته است و اگر این کار را نکند روي بدنش اتو مي كشند و مي سوزانند و او را تكه تكه مي كنند! گفت من گناهان ديگری انجام داده ام اما اين گناه را که به یک مرجع تهمت بزنم، نمي کنم! او را اعدام کردند و جزء اولياءالله از دنيا رفت. او با چنین کار فوق العاده ای مورد توجه اهل بیت قرار گرفت.

تقوا و ولايت در عرض هم نيستند که فرد با هر یک که بخواهد به هدف واصل شود. کسی که تقوا داشته باشد، محبت اهل بيت را پيدا می کند و کسی هم که اهل بيت را دوست می دارد، خود به خود به دنبال تقوی خواهد رفت. اگر كسي گفت من نادعلي مي خوانم و نادعلی پدر جد نماز است، باید گفت که كسی كه نماز نمي خواند و با نادعلی ادعاي محبت اهل بيت مي كند، محبّ صادق آن ها نیست. چه طور مي شود كه انسان علي را دوست داشته باشد اما نماز را كه علي دوستدار آن است، دوست نداشته باشد!

اگر محبت اهل بیت در مردمی وجود داشته باشد، اخلاقيات آن ها و شهر آن ها هم ولایتی می شود و این دو از هم جدا نیستند. شهري كه مال اهل بيت است، كوچه و خيابانش تميز است. كسي كه محبّ صادق اهل بيت است اگر گرسنه باشد و پول چندانی نداشته باشد، اول پولش را خرج نظافت و عطر می کند. می خواهم بگویم که همه این ها در طول هم هستند.

پس ایه ی فوق که در آخر دستور «اقيموا الصلوه» می دهد، نماز را به عنوان ضامن بقای همه ی دستورات دیگر ذکر می کند. اگر نماز را آخر سر گفته به اين خاطر نيست كه اهميتش كمتر است، به اين دليل است كه ناظر و محافظ بقیه است و حالت اسكورت دارد و بازدارنده از فحشا و منکر است.